Franchise en het arbeidsrecht
Een franchisegever heeft vaak veel tijd, geld en moeite geïnvesteerd in de ontwikkeling van zijn franchiseformule. De opgebouwde kennis en identiteit en reputatie van zijn formule wenst de franchisegever logischerwijs te beschermen, onder meer door middel van het maken van afspraken met zijn franchisenemers en het opleggen van bepaalde verplichtingen. Deze bescherming kan echter op gespannen voet staan met het mededingingsrecht, in het bijzonder het kartelverbod.
Het kartelverbod verbiedt afspraken tussen ondernemingen die de concurrentie merkbaar kunnen beperken. Het in strijd handelen met het kartelverbod kan verregaande consequenties hebben. Zo leidt strijdigheid met het kartelverbod tot nietigheid van de specifieke bepaling of de hele franchiseovereenkomst. Ook kunnen hoge boetes worden opgelegd aan zowel franchisegever als franchisenemer.
Franchisenemer of toch werknemer?
Toch kan het onverhoopt gebeuren dat een franchisenemer die zichzelf ZZP’er noemt, wordt aangemerkt als werknemer en dat kan grote gevolgen hebben. Zo kan de Belastingdienst of een pensioenfonds van mening zijn dat de franchisenemer eigenlijk werknemer is en dat over het loon dus premies moeten worden afgedragen. Ook de franchisenemer kan zich op het standpunt stellen dat hij eigenlijk werknemer is en daarom recht heeft op bijvoorbeeld loondoorbetaling bij ziekte of ontslagbescherming geniet.
Voor een arbeidsovereenkomst is vereist dat de ene partij, de werknemer, zich verbindt in dienst van de andere partij, de werkgever, tegen loon gedurende zekere tijd arbeid te verrichten. Hierbij is sprake van een gezagsverhouding en de werknemer dient de arbeid zelf te verrichten; hij kan zich niet door een ander laten vervangen. Of en wanneer een franchisecontract in feite als arbeidsovereenkomst moet worden gekwalificeerd, hangt af van alle omstandigheden van het geval. Volgens de Hoge Raad is daarbij niet doorslaggevend wat de bedoeling van partijen is geweest, maar moet ook worden gekeken naar hoe partijen feitelijk uitvoering hebben gegeven aan de overeenkomst.
Volgens de rechter
De rechtbank Groningen heeft in 2008 geoordeeld in een zaak waar een stukadoorsbedrijf een franchisesysteem had ontwikkeld en waar dit vraagstuk speelde.[1] Volgens het door het stukadoorsbedrijf ontwikkelde systeem was de franchisegever verplicht opdrachten aan te bieden aan de franchisenemers. Twee franchisenemers, die bij de KvK waren ingeschreven als ZZP’er, meenden dat eigenlijke sprake was van een arbeidsovereenkomst. Volgens de rechter waren een aantal factoren relevant voor de vraag of sprake is van een franchiserelatie dan wel een arbeidsovereenkomst.
Factoren die wijzen op een franchiserelatie:
a) dat de franchisenemers zich in principe konden laten vervangen;
b) dat zij soortgelijke werkzaamheden bij andere opdrachtgevers mochten uitvoeren;
c) dat zij een (beperkte) eigen bedrijfsadministratie voerden;
d) dat zij geen geld ontvingen als klanten niet betaalden en dus een eigen debiteurenrisico droegen; en
e) dat de franchisegever bouwmaterialen inkocht en de gebruikte materialen doorbelaste aan de franchisenemers.
Factoren die juist wijzen op een arbeidsovereenkomst:
f) dat de planning door de franchisegever werd gemaakt;
g) dat de prijs voor de werkzaamheden door de franchisegever werd bepaald;
h) dat de facturen naar opdrachtgevers door de franchisegever werden gestuurd; en
i) dat de franchisenemers eigenlijk fulltime voor de franchisegevers werkten en punt b dus niet feitelijk uitvoerbaar was.
Uiteindelijk komt de rechter tot de conclusie dat hier sprake is van eigen ondernemerschap (franchiserelatie) en dus niet van een arbeidsovereenkomst. Daarbij hecht de rechter met name waarde aan de punten a, b en c.
Tips voor in de praktijk
Het is belangrijk om de franchiseovereenkomst zo in te richten dat het niet alleen op papier een franchisecontract is, maar in de praktijk ook zo wordt uitgevoerd. Zorg er dus voor dat:
- de franchisenemer de mogelijkheid heeft zelf vervanging te regelen;
- de franchisenemer (wanneer mogelijk) ook andere opdrachten kan uitvoeren;
- de franchisenemer zijn eigen administratie voert;
- de franchisenemer een zeker ondernemersrisico draagt; en
- de franchisenemer zelf verantwoordelijk is voor de uitvoer van de opdrachten.
Dit zijn echter slechts richtlijnen, geen harde regels. Twijfelt u of uw franchisecontract wellicht toch een arbeidsovereenkomst is? Dan kan de Belastingdienst deze voor u checken. Ook kunt u natuurlijk contact opnemen met een van onze specialisten.
[1] Rechtbank Groningen 16 juli 2008, ECLI:NL:RBGRO:2008:BD7453